Merhaba sevgili okur,
Bugün sizlerle uzun süredir kafamda dolanıp duran, aile içinde çokça konuşulan ama derinlemesine ele alınmayan bir konuya değinmek istiyorum: kuzen evliliği. Belki bir düğün sohbetinde “kuzenimle evlenelim” önerisini duydunuz ya da bir tanıdığınız “kuzen evliliği bizim kültürümüzde hâlâ yaygın” dedi. Biz de gelin birlikte bakalım: “Kuzen evliliği sakıncalı mı?” diye. Verilerle, gerçek dünyadan küçük hikâyelerle ve samimi bir dille…
—
Kuzen evliliği nedir, neden yapılır?
Kuzen evliliği, eşlerden birinin diğerinin kuzeni olması demektir — örneğin birinci derece kuzen (yani anne ya da baba kardeşi çocuğu) ya da ikinci derece kuzenler. Bazı kültürlerde, geleneksel sebeplerle, akraba evliliği hâlâ oldukça yaygındır. ([anthro.ox.ac.uk][1])
Örneğin, Hindistan’ın bazı güney eyaletlerinde veya Orta Doğu’da akraba evlilikleri çok daha sık görülüyor. ([De Gruyter Brill][2]) Arkadaşımın komşusu Nuray ve Ahmet’i hatırlıyorum; aynı köyde büyümüşler, aileler birbirini tanıdığı için kuzen evliliği önerisi geldiğinde “bu bizim aramızda sorun olmaz” demişlerdi. Sonuç? Elbette birçok güzel yönü oldu — ama bazı zorluklar da çıktı.
—
Sağlık açısından riskler
Veriler, kuzen evliliklerinin bazı ek riskler taşıdığını gösteriyor. Bu riskler genetik ve sağlıkla ilgili olabiliyor.
Birinci derece kuzen evliliklerinde çocukta otozomal resesif (çekinik) genetik hastalıkların riski artıyor. Örneğin Genetik uzmanları yazıyor ki “ana ve babanın birleşik genetik mirası varsa, çocukta iki çekinik gen kopyası bir araya gelme olasılığı yükseliyor.” ([BMJ][3])
Örneğin bir çalışma, birinci derece kuzen evliliği yapan çiftlerin çocuklarında resesif hastalık riskinin genel popülasyona göre belirgin şekilde yüksek olduğunu söylüyor. ([Tildes][4])
Bir başka araştırma, kuzen evliliği yapılan ailelerin çocuklarında yaşam süresinin kısalabileceğini de öne sürüyor. ([aeaweb.org][5])
Hikâyemize dönersek: Nuray ve Ahmet’in oğulları Ali, iki yaşındayken nadir bir genetik rahatsızlıkla dünyaya geldi. Doktorlar aileye genetik danışmanlık önerdi. Bu, bize “ulaşılmaz bir suç” değil ama “bilinmesi gereken ek risk” olduğunu gösterdi.
—
Sosyal ve kültürel boyut
Kuzen evliliği sadece genetik risklerle sınırlı değil; sosyal ve kültürel yönleri de var. Aile içinde tanıdıklığın sağladığı güven, maddi ya da sosyal açıdan avantaj sağlayabiliyor. Ama öte yandan:
Bir çalışmada Pakistan’daki kadınların kuzen evliliği ile ücretli iş gücüne katılımının daha düşük olduğu, ev içi ve ücretsiz iş yükünün ise daha yüksek olduğu bulunmuş. ([arXiv][6])
Aile içi ilişkilerde “her şeyi bilen biriyle evlenmek” fikri olsa da, bazen dış dünyayla ilişkiler, eş seçimi gibi alanlarda kısıtlayıcı olabiliyor.
Kültürel baskılar veya beklentiler nedeniyle duygusal özgürlükler, bireysel tercih imkânları biraz daha sınırlanabiliyor.
Yine, Nuray ve Ahmet’in hikâyesinde: Aileler arasında güçlü bağlar oluştu, destek vardı. Ama aynı zamanda “Ailece gelenek bu şekilde, farklı birini seçmek olmaz” yönünde bir algı da vardı ve çocuklarına “ben farklı birini isterdim” diye Allah’ın bir hediyesi olarak farklı fırsatlar sunamadıklarını söylüyorlardı.
—
Kuzen evliliği sakıncalı mı? Değerlendirme
Soru şöyle: Kuzen evliliği otomatik olarak sakıncalı mı? Hayır. Ama “riski göze almak” anlamında dikkat edilmesi gereken noktaları var.
Avantajları:
Aile bağları güçlü olabilir, ortak geçmiş ve sosyal destek sistemi olabilir.
Kültürsel/ekonomik bağlamda bazı avantajlar sağlayabilir.
Dezavantajları / riskleri:
Genetik hastalık riski ve buna bağlı sağlık sorunları artabilir.
Sosyal ve ekonomik özgüven ile bireysel tercih alanları kısıtlanabilir.
Eğer ailede kuzen evliliği birkaç kuşakta tekrarlanıyorsa, riskler daha da artabilir. ([Tildes][4])
Özetle, kuzen evliliği “sakıncalı mı?” diye sorarken, “kaçınılmaz sakıncalı” deyip üstünü kapatmak doğru değil. Bilinçli karar verilebilir, destek alınabilir.
—
Ne yapılabilir?
Evlilik öncesi genetik danışmanlık almak: Aile hikâyesi varsa, tıbbi testler yapılabilir. ([Frontiers][7])
Aile içinde açık konuşmalar yapmak: Geleneğin avantajları ve riskleri üzerine.
Bireysel tercihleri, evlenecek çiftin kendi istek ve değerlerini de hesaba katmak.
Toplumsal düzeyde bilinç arttırmak: Sağlık sistemi, toplum eğitimi destekleyebilir.
—
Sevgili okur, senin düşündüklerin neler?
Kuzen evliliğini kendi çevrende hiç deneyimleyen gördün mü?
Ailen bu konuda ne düşünüyor, sen farklı bir bakış açısı sunabildin mi?
Eğer eş seçimi konusunda serbestlik varsa, bu tür bir evliliğe nasıl bakarsın?
Görüşlerini aşağıda paylaşırsan, bu sohbet daha da derinleşebilir.
[1]: https://www.anthro.ox.ac.uk/article/cousin-marriages-between-tradition-genetic-risk-and-cultural-change?utm_source=chatgpt.com “Cousin Marriages: Between Tradition, Genetic Risk and Cultural Change …”
[2]: https://www.degruyterbrill.com/document/doi/10.1515/9781782384939/html?utm_source=chatgpt.com “Cousin Marriages… – degruyterbrill.com”
[3]: https://www.bmj.com/content/390/bmj.r1453?utm_source=chatgpt.com “What are the health risks of marrying cousins? | The BMJ”
[4]: https://tildes.net/~life/1mcy/cousin_marriage_what_new_evidence_tells_us_about_childrens_risk_for_ill_health_and_how_governments?utm_source=chatgpt.com “Cousin marriage: What new evidence tells us about children’s risk for …”
[5]: https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257%2Faeri.20230544&utm_source=chatgpt.com “Health Effects of Cousin Marriage: Evidence from US Genealogical …”
[6]: https://arxiv.org/abs/2508.16666?utm_source=chatgpt.com “Cousin Marriage in Pakistan”
[7]: https://www.frontiersin.org/journals/public-health/articles/10.3389/fpubh.2024.1328300/full?utm_source=chatgpt.com “Consanguineous marriages, premarital screening, and genetic testing: a …”